Ruh halını yaxşılaşdıran beyin çipi klinik sınaq mərhələsinə keçir

Birləşmiş Krallıq Milli Sağlamlıq Xidməti (NHS), depressiya, asılılıq, OKB və epilepsiya kimi xəstəliklərdən əziyyət çəkən insanlara kömək etmək üçün yeni bir beyin çipinin klinik sınaqlarına başlayır.

İngiltərədə Milli Sağlamlıq Xidməti ultrasəs texnologiyasından istifadə edərək emosional vəziyyətləri tənzimləməyihədəfləyən innovativ bir beyin implantını test etməyə hazırlaşır. Bu inqilabi layihə, ənənəvi müalicələrə cavab verməyən xəstələr üçün yeni ümid qapısı aça bilər.

Həyat dəyişdirən bir texnologiya

Forest Neurotech tərəfindən hazırlanmış "Forest 1" adlı bu çip, beyində müəyyən bölgələrə ultrasəs impulsları göndərərək sinir hüceyrələrini hədəfə alır. Ən müasir beyin-kompüter interfeysi (BCI) texnologiyasına sahib cihaz, kəllə sümüyünün altına, lakin beynin xaricinə yerləşdirilir. Bu sınaq 6,5 milyon funt sterlinq büdcə ilə İrəliləmiş Tədqiqat və İnnovasiya Agentliyi (ARIA) tərəfindən maliyyələşdirilir və təxminən 30 xəstənin təhlükəsizliyi və cihazın dözümlülüyü qiymətləndiriləcək.

Layihənin rəhbəri, beyin cərrahı Dr. Aimun Jamjoom qeyd edir ki, bu cihaz xüsusilə ənənəvi müalicəyə cavab verməyən xəstələr üçün ümid işığı ola bilər: "Depressiya və ya epilepsiyadan əziyyət çəkən insanların təxminən üçdə biri müalicəyə cavab vermir. Bu texnologiya həmin qrupda həyat dəyişdirən  bir həll ola bilər."

Necə işləyir?

Bu cihaz, ultrasəs vasitəsilə qan axınındakı kiçik dəyişiklikləri analiz edərək beynin 3D aktivlik xəritəsini  çıxarır. Adi fMRI skanerlərinə nisbətən təxminən 100 qat yüksək həll gücü təqdim edən cihaz, həmçinin motivasiya və ruh halınıdəyişdirə bilən sinir hüceyrələrini hədəfə ala bilir. ARIA cihazı, bir çox beyin bölgəsini eyni anda idarə edə bilmə qabiliyyəti ilə "dünyanın ən inkişaf etmiş BCI cihazı" kimi təsvir edir.

NHS sınağı zamanı xəstələr cihazı kəllə sümüyündə açıq olan hissəyə yerləşdirəcək və beyin aktivlikləri ölçüləcək. İki saatlıq test müddətində, cihazın emosional vəziyyəti dəyişdirib-dəyişdirə bilməməsi araşdırılacaq.

Ultrasəs ümumiyyətlə təhlükəsizdir, lakin cihazın istilik yaratma potensialı kimi riskləri var. Plymouth Universitetindən Prof. Elsa Fouragnan, risklərin minimuma endirilməsinin prioritet olduğunu və cihazın istifadəçinin şəxsiyyətinə və qərarvermə proseslərinə mənfi təsir etməməsinin vacibliyini vurğulayıb.

Araşdırma üç il yarım davam edəcək. İlkin səkkiz ayda isə tənzimləyici təsdiq  almağa çalışılacaq. Əgər uğur qazansa, "Forest" depressiyanın müalicəsi üçün geniş miqyaslı klinik sınağa keçəcək.

Bu arada, cihazın istifadəsi zamanı vacib etik suallar da ortaya çıxır. UCL-dən Prof. Clare Elwell qeyd edir: "Bu cür texnologiyalar texniki baxımdan sürətlə inkişaf edir, lakin neuroetik problemlərin həlli geridə qalır. Sinir yollarına giriş əldə etdiyimiz üçün hər bir müdaxilənin klinik təsirini diqqətlə dəyərləndirməliyik  və xəstənin rifahını prioritet saxlamalıyıq."